Doğu Karadeniz Bölgesi’nde dağlar kıyıya paralel olarak uzanır. Arazi sık birbiri ardı sıra devam eden vadi ağlarıyla derin bir biçimde yarılmıştır. Engebeli arazi ve derin vadiler topraktan faydalanmayı, kara ulaşımını ve yerleşmeyi zorlaştırmıştır. Karadeniz’de evler temel ihtiyaçlar doğrultusunda insanların kendi arazilerindeki su kaynakları etrafına kurulmuştur. Bu nedenle bölge genelinde mahalle ve köy gibi küçük oluşumlarda araziye dağınık yerleşim tarzı benimsenmiştir. Sanayi siteleri ve iş merkezleri de su kaynaklarının etrafında yoğunlaşmıştır.
Yukarıdaki fotoğrafta şehir merkezinde bulunan Değirmendere akarsuyu ve çevresindeki yapılaşma görülmektedir. Vakfıkebir, Beşikdüzü, Çarşıbaşı, Sürmene, Of, Akçaabat, Araklı ve Yomra ilçe merkezleri akarsu deltalarına kurulmuştur. Üstelik insanların Karadeniz gibi yağışların bol olduğu su sıkıntısı yaşanmayan bölgede tercih edilmiş.
Fotoğrafta Çarşıbaşı ilçesinden denize dökülen İskefiye Deresi görülmektedir. İlçe merkezindeki yerleşim de sahil ilçelerindeki karakteristik özellik gibi derenin iki yanına dağılmıştır.
Osmanlı devletinin son dönemleri ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında Trabzon’un en önemli sorunlarından biri sağlıktır. Özellikle dere ve nehirlerin denize döküldüğü bölgelerde hastalıklar eskiden çok fazla can kaybına sebep olmuştur. Sahil kesiminde salgın hastalıklar sıkça görülmekteydi. İnsanlar, salgın hastalıklar sebebiyle sahil kesimi yerine iç kesimlerde ve yaylalarda yerleşim alanlarını tercih etmiştir. Sözünü ettiğimiz bu durum 1950’li yıllardan sonra değişmiş. Böylece sahil kesimlerinin nüfusu hızla artmaya başlamıştır.
Arazisi engebeli olan bölgede yerleşimler dağınıktır. Bu nedenle tarım arazileri de sınırlıdır. Yöre halkı tarla açmak için ormanlık alanların içlerine doğru yeni yerleşim bölgeleri oluşturmuşlardır.
İlin kıyı şeridi akarsu ağızlarında genişleyen dar düzlüklerden oluşur. Karadeniz sahil yolu kapsamında sahilin büyük çoğunluğu denize doğdu genişlemiştir. Bunun yanında bazı ilçe merkezleri denizin doldurulması yoluyla yerleşim alanı oluşturulmuştur. Trabzon nüfusunun % 80’i kıyı kesiminde yoğunluk göstermektedir. Bu konuda da arazisinin özellikle tarıma ve yerleşime elverişliliğin etkisi görülmektedir. İç kesimlere doğru dağlık yerleşimler görülmekte ve burada nüfus da giderek seyrekleşmektedir.
