Trabzon’da 18. yüzyılda yapıldığı düşünülen Osmanlı eserlerinden biridir Alaca Han. Pazarkapı mahallesinde bulunan Semerciler Yokuşu Alacahan sokakta bulunmaktadır. İçerisinde birbirinden bağımsız bir çok bölüm olmasına rağmen aktif faaliyet gösteren 2-3 tane işletme bulunmaktadır.
Üç katlı avlulu han özelliğine sahip olan Alaca Han dikdörtgen planlıdır. Kesin yapılış tarihi bilinmeyen yapı yakınındaki Alacahamam ile 18. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Doğu ve batı taraflarında birer girişi bulunmaktadır. Aktif olarak yukarıda fotoğrafta görünen batı kapısı kullanılmaktadır.
Alaca Han, 2012 yılına kadar ciddi bir onarım geçirmediğinden bakımsız ve harap haldeydi. Alaca Han’ın bu dönemlerde büyük tahribatlara maruz kaldığı, bazı odalarının tavan ve döşemelerinin çöktüğü, duvarlarında ve revak tonozlarında derin çatlaklar oluştuğu gözlenmiştir. Ayrıca önceki dönemlerde kullanımlarından ötürü çok fazla fiziksel müdahalelere maruz kalmıştır. Bazı odalara cepheden kapı açıldı ve dışarıdan kullanıldı. Bazı odaların revağa açılan kısımları kapatıldı. Bitişik bina ile geçiş için bağlantılar yapıldı ve bazı odalar birleştirildi. Restorasyon öncesi kullanımda revakların bir bölümü kapatılarak dükkan veya oda haline geldi. Bina restorasyon ihalesi 2011 yılı sonunda oldu, ancak binada çalışma başlamadı. 2012 yılında, üç katlı avlulu taş yığma olarak inşa edilen Alaca Han’ın bir bölümü çökmek suretiyle yıkıldı.
ALACA HAN RESTORASYONU
Alaca Han, önceleri Trabzon İl Özel İdaresi himayesinde iken Vakıflar Genel Müdürlüğünün envanterine kayıtlıydı. Bakırcılar semtinde bulunan ve 18. yüzyılda Selçuklu Mimarisiyle yapıldığı tahmin edilen Alacahan, metruk halden çıkarılıp yaklaşık 4 milyon lira harcanarak yapılan ve 2014 yılında tamamlanan restorasyon sonrası kadınlara yönelik meslek edindirme kursları açılabilmesi için Halk Eğitim Merkezi ve Olgunlaşma Enstitüsü’ne tahsis edilmiştir.
GÜNÜMÜZDE ALACA HAN
Yapılan restorasyon ve ödemeler karşılığında 20 yıl süreyle buranın Trabzon Valiliği, Kültür Müdürlüğü, Halk Eğitim Müdürlüğü ve Olgunlaşma Enstitüsü ile Trabzon’un kültür, sanat ve eğitim faaliyetlerinde kullanılması yönünde bir protokol çerçevesinde kullanımına karar verilmiştir. Alaca Han, restorasyonu tamamlasıyla birlikte yöresel ürünlerin, el sanatlarının, Trabzon’un kültür sanat değerlerinin yaşatıldığı, öğretildiği ve turizme kazandırıldığı bir mekan olarak çalışması sağlanmıştır. Fakat yazımızda yer alan fotoğraflardaki açık han özelliğini kaybetti. Soğuk dönemlerde de faaliyet göstermek için balkonlar camekan olarak kapatıldı.
Alaca Han, günümüzde kültürel eserlerin eğitiminin yapıldığı ve sergilenip satıldığı bir alan olarak kullanılmaktadır. Bu şekliyle Alaca Han kültürel turizm açısından önemli bir nokta haline gelmiştir. Buradaki kurslara katılan ve eğitimlerini tamamlayan çok sayıda kursiyer mevcuttur. Kursiyerler, tarihi handaki yaklaşık 30 ayrı odada el sanatları ile yöresel ürünler üretmeye başlamıştır. Üretilen hediyeliklerin yüzde 90’ı Trabzon işi hediyelik eşyalar oluştururken, bayan kursiyerlere “mekikli dokuma, sanat ve tasarım, yorgan dikimi, telkari, takı tasarım, tahta kaşık yapımı, hazır kazaziye örme, organik dokuma, el nakışı, aşk düğümü, kolye, küpe, kol düğmeleri, sepet örücüğü, tezhip” gibi sanatlar öğretilmektedir. Havaların soğumasıyla birlikte Alaca Han‘da ısınma sorunu sebebiyle (2020) kursların çoğuna ara verilmiştir.
ALACA HAN’A ULAŞIM
Alaca Han yakınlarında, ziyaretçilerin araçlarını park etmeleri için herhangi bir otopark bulunmuyor. Bu sebeple kendi aracınızla gelerek yakın çevrede otopark arayışına girmemenizi tavsiye ediyoruz. Sahilde bulunan otopark alanına aracınızı park etmenizi iyi olur. Özetle, Alaca Han‘a gelirken toplu taşıma araçlarını kullanırsanız otopark sorunu yaşamazsınız. Meydan parkından yaklaşık 5-10 dakikalık bir gezinti yürüyüşü ile rahatlıkla ulaşabilirsiniz. Turistlerin Alaca Han‘a ulaşması için özellikle trafik sorununun giderilmesi gerekiyor. Trafik sorununun giderilmesi konusunda yerel yönetim günümüzde (2020) gerekli özeni gösterdiğinden söz etmemiz malesef mümkün değil.
