Uzungöl bilinen tarihi, 17. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nun arşivlerinde, 1643 yılında “Şerah” adıyla bilinen bu bölgede vergi makbuzlarına rastlanmaktadır. Ancak, o dönemlerde bölgede kalıcı yerleşimler bulunmuyordu. Nitekim, bu dönemde Uzungöl’ün çevresinin daha çok yayla olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Uzungöl 1948 yılına kadar Of ilçesine bağlı köy olarak kayıtlıydı. Günümüzde ise Çaykara ilçesine bağlı belde olarak geçmektedir.
Çaykara’nın Şerah nahiyesinin merkezi olan Uzungöl köyünde Belediye teşkili hakkında 07.12.1959 tarih ve 59/3038-342 sayılı karar üzerine belediye teşkilatı kurulması uygun görülmüştür.
2012 yılında, 6360 sayılı kanunla Türkiye genelindeki belde belediyelerinin büyük bir kısmı mahalle statüsüne dönmüştür. Bu kapsamda Uzungöl de belediye statüsünü kaybederek tekrar mahalle olmuştur.
OSMANLI DÖNEMİNDE UZUNGÖL
1681 yılına gelindiğinde, Uzungöl’de kalıcı yerleşimler başladığı ve bu dönemde 12 hanelik bir nüfusun bulunduğu görülmekteydi. Bu haneler, Köseli, Şerah ve Şekersu gibi köylere dağılmıştır. 1681 yılında yapılan nüfus sayımlarında Şerah’tan 2.5 Rub. Avarız Vergisi alındığı belgelenmiştir.
Nüfus Artışı ve Yerleşim Gelişimi: 1681’den 1876’ya kadar geçen sürede Uzungöl’de önemli bir nüfus artışı olmuş, hane sayısı 12’den 229’a, nüfus ise 60’tan 710’a çıkmıştır.
Köylerin Ayrılması: 1681’de sayılan Köseli köyü, 1876’ya gelindiğinde Uzungöl’den ayrı bir yerleşim birimi olarak kaydedilmiştir.
19. YÜZYILDA SOSYAL VE EKONOMİK YAPI
19. yüzyılda Uzungöl ve çevresi, tarım ve hayvancılıkla geçinen bir yapıya sahipti. Ancak yoğun ormanlık alanlar nedeniyle hayvancılık sınırlı düzeyde yapılmaktaydı. 1879 yılı kayıtlarına göre, Uzungöl’de hayvancılık gelişmemiş ve ilçede yetiştirilen hayvanların yalnızca %0.43’ü Uzungöl bölgesinde bulunmaktaydı.
CUMHURİYET DÖNEMİ
Cumhuriyet döneminde Uzungöl, Türkiye ve Trabzon turizmi açısından önemli bölgelerinden biri haline gelmiştir. Uzungöl, modern turizm tesislerinin de kurulmasıyla birlikte popülaritesini artırmıştır.
Uzungöl ve çevresi, Türkiye’deki önemli doğal alanlardan biri olarak korunmaktadır. Bu nedenle Uzungöl, özel çevre koruma bölgesi ilan edilmiştir. Bölge, çeşitli bitki ve hayvan türlerine ev sahipliği yapar ve milli park statüsü ile koruma altındadır. Bu statü, bölgenin doğal yapısını ve biyolojik çeşitliliğini korumak için çeşitli düzenlemeler getirir.
KÜLTÜREL VE SOSYAL HAYAT
Uzungöl, tarih boyunca farklı kültürlerin ve etnik grupların bir arada yaşadığı bir bölge olmuştur. Laz, Türk, Gürcü ve Rum gibi etnik grupların kültürel izleri, bölgenin zengin kültürel mirasını oluşturur. Geleneksel el sanatları, yerel mutfak ve halk oyunları Uzungöl’ün kültürel zenginliklerindendir.
Örneğin Lazca, Kuzeydoğu Türkiye ve Güneybatı Gürcistan’da yaşayan halk tarafından konuşulan bir Güney Kafkas dili olup, özellikle Trabzon’un doğu ilçeleri, Rize ve Artvin illerinde yaygındır. Kartvel dilleri ailesine ait olan Lazca, Mingrelce, Gürcüce ve Svanca ile akrabadır. Tarihi kökleri antik çağlara kadar uzanan bu dil, yazılı bir geleneğe sahip olmamakla birlikte, Uzungöl tarihi için zengin bir sözlü kültüre sahiptir.
Uzungöl’ün en eski camii Filak Mahallesi Camisi’dir (Hicri 1235-M-1819). Uzungöl’deki camiler, bölgenin kültürel ve dini dokusunu yansıtan önemli yapılar arasında yer alır. Bu camilerden en bilineni, Uzungöl’ün hemen kıyısında yer alan Uzungöl Merkez Camii’dir. Göl manzarasına karşı konumlanmış olan bu cami, hem mimarisi hem de çevresiyle ziyaretçileri büyüler. Bölgedeki diğer camiler de Uzungöl’ün huzur veren atmosferine uyumlu, sade ve şık mimari özellikler taşır. Camiler, bölge halkının ve turistlerin ibadet edebileceği, manevi huzur bulabileceği mekanlar sunar.
UZUNGÖL VE DOĞA KORUMA
Uzungöl, doğal güzelliklerinin korunması amacıyla çeşitli çevre koruma projeleri yürütülmektedir. İşte Uzungöl çevre ve doğa koruma konusunda alınan önlemler ve tarihi yapıları hakkında bazı bilgiler:
SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM
Bölgedeki turistik faaliyetlerin sürdürülebilir şekilde yönetilmesi için planlamalar yapılmaktadır. Bu planlamalar, doğal çevrenin korunmasını ve turizmden kaynaklanan olumsuz etkilerin azaltılmasını hedeflemektedir.
Ziyaretçi sayılarının kontrol edilmesi ve yönlendirilmesi, doğal alanların aşırı kullanımını önlemek için önemlidir. Bu kapsamda, belirli bölgelerde ziyaretçi sınırları ve yönlendirmeler yapılmaktadır.
ALTYAPI GELİŞTİRMELERİ
Bölgedeki atık yönetimi sistemleri iyileştirilmiştir. Atıkların düzenli olarak toplanması ve geri dönüşümün teşvik edilmesi, çevrenin temiz tutulması açısından önemlidir.
Uzungöl’e ulaşımda çevre dostu taşıma araçlarının kullanılması teşvik edilmektedir. Ayrıca, bölgedeki araç trafiğinin azaltılması için otopark alanları ve yaya yolları düzenlemeleri yapılmaktadır.
EKOSİSTEM RESTORASYONU
Bölgedeki ormanlık alanların korunması ve yeni ağaçlandırma çalışmaları yapılmaktadır. Bu projeler, erozyonun önlenmesi ve biyolojik çeşitliliğin artırılması açısından önemlidir.
Uzungöl ve çevresindeki su kaynaklarının korunması için çeşitli önlemler alınmaktadır. Su kirliliğini önlemek ve su kalitesini yükseltmek için düzenli olarak su analizleri yapılmaktadır.