Doğu Karadeniz’de yer alan Trabzon 4.685 km2 yüz ölçüme sahiptir. Trabzon, bölgenin coğrafi yapısı gereği Kalkanlı dağlık kütlesinin kuzey yamaçlarında kurulmuştur. İlin güneyini kuşatan sıradağların yükseltisi yer yer 3000 metreyi bulmaktadır. Bununla birlikte şehir, sahilden başlayan ve güneyde Boztepe’ye kadar uzanan ve giderek yükseltisi artan teraslar üzerinde kuruludur. Kuzeyde Karadeniz’e kıyısı, güneyinde Gümüşhane ve Bayburt, doğusunda Rize, batısında Giresun bulunmaktadır.
Trabzon’un toplam 18 ilçesi vardır. Bunlar; Akçaabat, Araklı, Arsin, Beşikdüzü, Çarşıbaşı, Çaykara, Dernekpazarı, Düzköy, Hayrat, Köprübaşı, Maçka, Of, Ortahisar (merkez ilçe), Sürmene, Şalpazarı, Tonya, Vakfıkebir, Yomra’dır.
Trabzon’un güneyinde doğu-batı istikametinde denize paralel uzanan dağlık alanların yükseltisi Rize sınırına yaklaşıldıkça artar. Bununla birlikte Trabzon’un güney doğusundaki Haldizen dağları 3000 metrenin üzerinde zirvelere sahiptir. İlin yüzölçümünün yaklaşık %77’sini dağlar, %23’ünü platolar oluşturur. Doğu Karadeniz dağlarının kuzey yamaçları diktir. Bu dik yamaçlar birbiri ile az çok aynı doğrultudaki birçok derin vadilerle yarılmıştır (Pural, 1995). Özellikle, dağlık yeryüzü şekillerinin oluşmasında akarsuların etkisi büyüktür. Hatta, ilin güneyindeki dağlardan doğan akarsular batı-doğu istikametinde birbiri ardınca sıralanan derin vadilerin oluşmasını sağlamıştır. Bu vadiler içinde en derin ve geniş olanı, Trabzon-Erzurum yolunun da geçtiği Değirmendere vadisidir. Değirmendere vadisi denize yaklaştıkçe ildeki en geniş düzlüklerin oluşmasını sağlamıştır. İl merkezi de bu nedenle Değirmendere vadisi çevresinde gelişme göstermiştir.
COĞRAFi YAPISI VE AKARSULAR
İlin önemli akarsuları Solaklı Çayı, Yomra, Değirmendere, Sera, Foldere, Kale deresi, Yanbolu deresi, Karadere, Koha deresi, Sürmene deresi, Solaklı çayı, Baltacı deresi ve Söğütlü deresidir. Akarsular, özellikle ilin güneyindeki yüksek dağlık alanlardan kaynağını alır. Denize ulaştıkları yerlerde küçük ovalar, düzlükler oluştururlar. Bu düzlükler, toprakları verimli olmasına karşın kalabalık yerleşimlerin görüldüğü yerlerdir.
Trabzon dağlık coğrafi yapısı ve akarsuların etkisiyle üç tane gelişmiş vadiye sahiptir. Batıda güney-kuzey yönünde uzanan Foldere vadisi; Değirmendere akarsuyunun kurulu olduğu güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda Karadere vadisi; Doğuda güney-kuzey uzanış gösteren Solaklı deresi vadisidir.
Yeryüzü şekilleri içerisinde özellikle dağlar en geniş paya sahip. Ordu’daki Melet suyu yakınlarından başlayan Doğu Karadeniz dağlarının bir bölümü Trabzon sınırları içinde yer alır. İlin güneyinde Kuzey Anadolu dağları uzanır.
Dağlık alanlar üç farklı bölgeye ayrılmıştır;
- Değirmendere’nin batısında Zigana dağları kesimi,
- Solaklı çayı ile Değirmendere arasındaki Trabzon dağları,
- Solaklı çayının doğusunda kalan alan Soğanlı dağları.
Trabzon’un kıyı kesimi fazla girintili çıkıntılı değildir. Özellikle, akarsuların oluşturduğu delta benzeri küçük düzlükler oluşmuştur. Şehrin batısındaki Değirmendere ve şehrin doğusundaki Yanbolu deresi ile Karadere derin ve dik vadiler açmıştır.
ZİGANA GEÇİDİ
Gümüşhane – Trabzon yolu üzerindeki Zigana geçidi önemli bir yol güzergâhıdır. Doğu Anadolu illeri ile ulaşımının sağlanmasında bu güzergâh önemlidir.
İldeki plato ve yaylalar Trabzon’un güneyinde doğu-batı doğrultulu uzanan dağların eteklerinde yer alır. İldeki en önemli göller, Çakırgöl, Uzungöl ve Sera gölüdür.
