Ahi Evren Dede, Orta Asya’dan Trabzon‘a gelen Türklerin bölgeye yerleşmesine, meslek sahibi Türklerin yüksek kalite ve standartta mal ve hizmet üreterek gayrimüslim esnaflarla rekabet etmesine ve bölge halkının Türk-İslam kültürünü tanımasına öncülük etmiştir. Ahi Evran Dede, Orhan Gazi zamanında İslam’ı yaymak için gelmiş olan Ahilerin gönüllü İslam tebliğcisidir. 1461 yılındaki Trabzon‘un fethine zemin hazırlamış beş evliyadan birisidir. Kaynaklara göre Ahi Evran Dede Miladi 1351 yılında 67 yaşında şehit edilmiştir. Kabri zamanla kaybolmuş ancak sonradan bir ceviz ağacının altında Hacı Hakkı Baba tarafından manevi olarak tespit edilip alınarak adına yaptırılan türbeye nakledilmiştir.
Trabzon Boztepe Mahallesinde, kente hakim bir konumda bulunan cami ve türbenin yapıldığı tarih tam olarak bilinmemektedir. Türbe, Ahi Evren Dede Cami adı ile anılan camiye bitişik olarak inşa edilmiştir. Hiç kuşkusuz, bugünkü caminin yerinde dergâh, cami ve türbe bulunuyordu. Ancak şekilleri hakkında hiçbir bilgi olmayan bu yapı topluluğunun yerine, aynı ismi taşıyan cami yapılmıştır. Günümüze ulaşan Ahi Evren Dede Camisi ve Türbesi ise II. Abdülhamid’in gönderdiği 900 altınla Trabzon Valisi Kadir Paşa tarafından hicri 1305 (1887) yılında yaptırılmıştır.
Ahi Evren Dede Camii kare plânlı, taş duvarlı ve ahşap çatılı idi. Ancak 1976 yılında yapılan onarımda üzerine kubbe ilave edilmiştir. Mihrap ile minberi sade olup, minaresi küçük ve tek şerefelidir. Güneydoğu ve batı cephesinde ikişer, kubbesinde onaltı penceresi vardır. Caminin kuzeydoğu bölümüne bitişik olarak türbe yeralmaktadır. Türbenin batısında camiye girilen bir koridor mevcuttur. Cephe duvarlan ve sivri kemerler orijinal yapının izlerini taşırken minber, mihrap ve mahfel sonradan yapılmıştır. Türbenin içinde 4 mezar mevcut olup bunlardan birinin Ahi Evren’e ait olduğu söylenmektedir. Diğer üç mezardan ortadakinin başucunda Hacı Hakkı Baba yazlı olup ölüm tarihi 1883 olarak bilinmektedir. Caminin güneyinde büyük bir tarihi mezarlık bulunmaktadır. Vakıflar Bölge Müdürlüğünün denetiminde olan cami Trabzon halkına halihazırda hizmet vermekte olup Türbe de ziyarete açıktır.
ULAŞIM
Ahi Evren Dede Camii, Trabzon Meydan Parkı’ndan düzenli olarak kalkan Boztepe-Piknik Alanı dolmuşları ile yaklaşık 5-6 dakikalık yolculuğun ardından ulaşılması mümkündür. Ayrıca kendi aracınız ile ulaşmak isterseniz şehir merkezine yaklaşık 3-4 dakikalık mesafededir.
