Trabzon il merkezinde, şehrin yüksek kesimindeki kale, Trabzon’da günümüze ulaşabilen tarihi eserlerin başında gelmektedir. Deniz kıyısından başlayarak şehrin arkasındaki tepelere kadar uzanan Trabzon Kalesi, Bizans Çağı’na ait eski temeller üzerinde yükselmiştir. Yukarı Hisar, Orta Hisar ve Aşağı Hisar olmak üzere üç ayrı bölümden meydana gelen kale, eski anıtlardan toplanan taşlardan yapılmıştır. Ne var ki yüzyılımızın başlarında aynı kalenin taşları bu kez yeni binaların yapımında kullanılmıştır. Yukarı Hisar’ın 300m. Kuzeyindeki tiyatrodan ise hiçbir kalıntı günümüze ulaşamamıştır. Günümüzde Gülbahar Hatun Camii yanında Trabzon Devlet Tiyatrosu bulunmaktadır.
Evliya Çelebi bu kaleden seyahatnamesinde söz etmiştir. “Dağ tarafında cehennem kuyusuna benzer bir derin hendeği vardır ki yetmiş yedi adam girer. Safi kesme kayadır. İçinde camii, muhafazacı evleri, mahzenleri ve cebehâneleri vardır.”
YUKARI HİSAR
Yukarı Hisar, Trabzon Kalesi bölümlerinden İç Kale’nin koruyucusu olup, aynı zamanda akropol görevini üstlenmiştir. MÖ.2000 yıllarında ilk kalenin yapıldığı sanılmaktadır.
Bazı kaynaklarda hipodrom kalıntıları, kule, hamam ve saray gibi yapıların Trabzon Kalesi bölümlerinden Yukarı Hisar kısmında olduğundan söz edilmiştir. Saray diye tanımlanan yapının kalıntılarından kesme taştan, kare plânlı olduğu anlaşılmaktadır. Büyük bir rastlantıyla İmparator Iustinianus zamanında yaptırılan bölümlerde surlar yuvarlak görünümler vererek devam etmişlerdir. Çeşitli devirlerde değişikliklere uğrayan İç Kale, diğer hisarlardan daha yüksektir. Güneydeki iki katlı kalın bir sur ve kulelerle İç Kale daha da sağlamlaştırılmıştır. İç kalenin doğusu, Kuzgundere’ye bakan yamaçları yine surlarla korunmuştur. Moloz ve blok taşlardan oluşan bu bölümlerde bazen insan kabartmalarına da rastlanmıştır. Sur duvarları arasında Osmanlı dönemine tarihlendirilen bazı kitabeler de bulunmuş ve Trabzon Müzesi içerisinde ziyaret edilebilmektedir.
ORTA HİSAR
İmparator Aleksios II’nin (1297–1330) yaptırdığı Orta Hisar, Yukarı Hisar ve İç Kale’nin devamıdır. Orta Hisar bu haliyle muntazam bir görünümde değildir. Hisarın batısında imaret ve Zağanos kapıları bulunmaktadır. Diğer bölümlerde Trabzon Kalesi bölümlerinden Tabakhane ile Kule kapıları yer almaktadır. Ayrıca burada Ortahisar Fatih Camii (Panagia Chrysokephalos Kilisesi), YeniCuma Camisi (Hagios Eugenius), Hükümet Konağı, Zağnos Köprüsü, Kule Hamamı, Çifte Hamam, Amasya Camisi, Şirin Hatun Camisi ve Musa Paşa Camisi yer almıştır.
AŞAĞI HİSAR
Aşağı Hisar, Trabzon Kalesi surlarının batı tarafında Zağanos burcunun hemen yanı başından denize kadar inmektedir. Doğusunda Pazar ve Mumhane kapılarının bulunduğu bu surlar güneyde Orta Hisar surlarıyla birleşmektedir. Aşağı Hisar’ın çevresinde St. Andrea Kilisesi (Molla Siyah Camisi) Hoca Halil Camisi, Pazarkapı Camisi, Kundupoğlu ve Yarımbıyıkoğlu Evleri, Sekiz Düzenli Hamam, Tophane Hamamı, Hacı Arif Hamamı, İskender Paşa Çeşmeleri gibi tarihi eserler yer almıştır.
İmparator Aleksios II zamanında (1287–1330), Trabzon Kalesi Aşağı Hisar bölümü yapılmıştır. Fatih Sultan Mehmet‘in yaptırdığını belirten bir tuğra ile kitabe Moloz Tabya kapısı üzerinde bulunmaktadır.
TRABZON KALESİ ULAŞIM
Şehir merkezinde bulunan Trabzon Kalesi, Bahçecik Dolmuşları ile yaklaşık 5 dakikalık bir yolculukla ulaşılacak rahatlıktadır. Dolmuş ile Trabzon Kalesi‘nin günümüzde halen ayakta olan en ihtişamlı bölümünden (Yukarı Hisar) gezinize başlayarak yürüme mesafesindeki (Orta Hisar ve Aşağı Hisar) bölümlerini gezebilirsiniz.
